News

An 8-year old grade 2 student in Lwel Mi Na Ka village, Tar Pon track, Keng Tung township was hit by a car died immediately at the scene.

The accident occurred in 30th October at 9am when a student, Yaw Sha Hla, who looked after buffaloes on the Mine Khat- Keng Tung highway road was hit by a car. When a passenger car was approaching the road, the buffaloes got frightened by  the speedy car and ran across the road. The hand of the student was fastened to a rope tied to one of the running buffaloes.

“I’ve never witnessed this kind of accident in my life. I was shocked and felt sorry for the student and his family. I tried to console the parents before moving to another village for the survey”, shared by Sayarma Harry Sin who was doing a school survey in the area.The local police is now investigating the accident for immediate action of the case.

On November, more than 800 community members participated in the Education Sensitization Event (ESE) in the village of Kyain Ton Pi, Te Tain township, Zomi region. According to Sayarma Mu Lwan Po, a staff from RISE Network, half of the participants were children.

“The purpose of the ESE is to raise awareness of the local people on the importance of education. It is also where the community shares their indigenous knowledge and cultural heritage amongst each other since there are many ethnic groups living in one community. At first, we were only expecting around 500 participants, but we were surprised and happy that more than 800 turned up. This tells us that the local people are really interested to know more about ethnic education and how they can be involved.” Shared by Sayarma Mu Lwan Po.

The Zomi Development Foundation (ZDF), a partner organization of the RISE Network, will be doing another ESE on 08-09 December in Oh Darl Khine village, Tun Zan township.

The ESE is an initiative of the RISE Network that started in October 2017 and being implemented by its partner organisations in Kachin, Kayan, Karen, Chin, Zomi, Ta’Ang, and Naga.

ျပီးခဲ့သည့္ႏို၀ဘၤာ၂၄-၂၅ရက္ေန ့တြင္ ဇိုမီးေဒသ၊ တီးတိန္ျမိဳ ့နယ္ က်ိန္တြတ္ပီးေက်းရြာတြင္ လူထုအျမင္ဖြင့္ပညာေပးအစီအစဥ္အားေအာင္ျမင္စြာျပီးေျမာက္သြားေၾကာင္းႏွင့္ ထိုပြဲသို ့လူဦးေရ(၈၀၀)ေက်ာ္တက္ေရာက္လာကာ လူဦးေရထက္၀က္ခန္ ့မွာ ကေလးသူငယ္မ်ားအမ်ားဆံုးပါ၀င္ေၾကာင္း ကိုတက္ေရာက္ဆင္ႏႊဲခဲ့သည့္ အဖြဲ ့မွဆရာမမူ ့လြမ္းပိုကေျပာသည္။

ဆရာမမူ ့လြမ္းပိုက “ဒီလိုESE(Education Sensitization Event)လုပ္ေပးတာ ေဒသခံအတြက္အမ်ားၾကီးအက်ိဳးရွိတယ္။ အဓိကရည္ရြယ္ခ်က္ကေတာ့ လူထုေတြကပညာေရးအသိအျမင္ရွိလာေအာင္ပါပဲ။ သူတို ့ရဲ ့တန္ဘိုးမျဖတ္ႏိုင္တဲ့ရိုးရာအကအခုန္၊ စာေပဘာသာစကားကုိ အခ်င္းခ်င္းၾကားမွ်ေ၀ဖလွယ္ၾကတာကိုလည္းျမင္ရတယ္။ အစကေတာ့ လူဦးေရ ၅၀၀ေလာက္ပဲတက္ေရာက္လာမယ္လို ့ခန္ ့မွန္းထားတာ တစ္ကယ့္ပြဲေန ့ေရာက္ေတာ့ လူဦးေရ ၈၀၀ေက်ာ္တက္ေရာက္လာတာကိုေတြ ့ရတယ္။”

ဆက္လက္ျပီးဆရာမမူ ့လြမ္းပိုက “ကြ်န္မRISEအဖြဲ ့ရဲ့ကိုယ္စား ဒီပြဲတက္ေရာက္ခြင့္ရတာကို အမ်ားၾကီးပဲႏွစ္ေထာင္းအားရေက်နပ္မိပါတယ္။ တစ္ခုပဲရွိတာက ဘာသာစကားအခက္အခဲေလးတစ္ခုေပါ့ေနာ္။ ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ ကြ်န္မတတ္ႏိုင္တဲ့ဘက္ကကူညီပံ့ပိုးေပးရတာကိုပဲပီတိျဖစ္မိပါတယ္။”

လာမည့္ဒီဇဘၤာ ၈-၉ရက္ေန ့တြင္ တြန္းဇံျမိဳ ့နယ္၊ အိုးဒါလ္ခိုင္းေက်းရြာတြင္ လူထုအျမင္ဖြင့္ပညာေပးအစီအစဥ္ကို ဒုတိယအၾကိမ္ျပဳလုပ္ဖို ့ရန္ျပင္ဆင္ထားသည္ဟု ZDF(Zomi Development Foundation)ထံမွသိရသည္။

RISEမွၾကီးမွဴးဦးေဆာင္သည့္လူထုအျမင္ဖြင့္ပညာေပးအစီအစဥ္ကို ၂၀၁၇ခုႏွစ္ ေအာက္တိုဘာလမွစတင္ကာ တိုင္းရင္းသားေဒသမ်ားျဖစ္သည့္ ကခ်င္၊ ကယန္း၊ ကရင္၊ ခ်င္း၊ ဇိုမီး၊ ရွမ္း၊ တအာန္းႏွင့္နာဂေဒသမ်ားတြင္ ႏွစ္စဥ္က်င္းပလာကာ လာမည့္ႏွစ္မ်ားမွာလည္းက်င္းပသြားရန္ရွိေၾကာင္းသိရသည္။

လူငယ္နယ္လွည့္ေက်ာင္းဆရာေလးစိုင္းေလာင္မိန္းသည္ တက္ၾကြသည့္ရွမ္းအမ်ိဳးသားေက်ာင္းဆရာတစ္ေယာက္ျဖစ္ကာ ရွမ္းျပည္နယ္ေတာင္ပိုင္း ေတာင္ၾကီးျမိဳ ့နယ္၊ မိုင္းေသာ္အေရွ ့၊ဘုရားငါးဆူရြာတြင္ၾကီးျပင္းလာသူတစ္ဦးျဖစ္သည္။

ယခုေဖၚျပမည့္ေတြ ့ဆံုေမးျမန္းခန္းထဲတြင္ ၄င္းကိုယ္ႏွိဳက္ ၾကံဳေတြ ့ေနရသည့္ ေ၀းလံေခါင္ဖ်ားေဒသအတြင္း တစ္ရြာ၀င္တစ္ရြာထြက္ကာ မတူညီကြဲျပားသည့္ေဒသခံမ်ားႏွင့္မည္သို ့မည္ပံုဆက္ဆံရပံုႏွင့္ အခက္အခဲအတားအဆီးမ်ားမည္မွ်ရွိေစကာမူ အဘယ္ေၾကာင့္ နယ္လွည့္ေက်ာင္းဆရာတစ္ဦးအျဖစ္ဆက္လက္ၾကိဳးစားရပ္တည္ေနမွဳအပါအ၀င္ အျခားပညာေရး၊လူမွဳေရးႏွင့္သက္ဆိုင္သည့္အေၾကာင္းအရာမ်ားကိုပါ ေဆြးေႏြးထားပါသည္။

ေမး- MTTမျဖစ္လာခင္ ယခင္ဘာအလုပ္ေတြလုပ္ခဲ့ပါသလဲ

ေျဖ- MTT မလုပ္ခင္မွာ ရြာတြင္ေတာင္ယာအလုပ္လုပ္ကိုင္ရင္း ေႏြရာသီအခ်ိန္တြင္ မိမိရြာမ်ာမိခင္ဘာသာျပဆရာအျဖစ္ (၈)ႏွစ္ခန့္တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ခဲ့တယ္။ ရပ္ရြာအတြင္းရွိ လူငယ္အဖြဲ႕အစည္းမွာလည္းပဲ ဒု-ေခါင္းေဆာင္အျဖစ္ပါ၀င္ထမ္းေဆာင္ခဲ့ပါတယ္။ ထို႔နည္းတူစြာ မိမိရိုးရာယဥ္ေက်းမႈအကဆရာအျဖစ္လည္းထမ္းေဆာင္ခဲ့ဖူးပါတယ္။

ေမး- ဆရာ့အေနနဲ ့MTTစတင္လုပ္ျဖစ္ခဲ့သည့္အေၾကာင္းအရင္းေျပာျပေပးႏိုင္မလား။

ေျဖ- ဟုတ္ကဲ့ပါ။ MTTစလုပ္ျဖစ္ခဲ့ရသည့္အေၾကာင္းအရင္းကေတာ့ဒီလိုပါ။  မိခင္ဘာသာစာျပဆရာတစ္ဦးတစ္ေယာက္အေနျဖင့္ ေျပာရမည္ဆိုရင္ မိမိရဲ့ရပ္ရြာတစ္ရြာတည္းကိုပဲ ပညာေရးပိုင္းတြင္ မတိုးတက္ေစခ်င္ဘူးေပါ့ေနာ္။တစ္ျခားေဒသရွိကေလးငယ္မ်ားကိုလည္း စာတတ္ေျမာက္ေစခ်င္တယ္။တုိးတက္ေစခ်င္တယ္္။ ေက်ာင္းေနရမယ့္အရြယ္ေတြက အရြယ္ႏွင့္မမွွ်ပဲ ေတာင္ယာအလုပ္မ်ားမွာ သူတို႔၏ေရွ႕ေရးဘ၀ ကိုမႏွစ္ျမွဳပ္္္ေစခ်င္တာအမွန္ပါ။ အကယ္လို့ မိမိိရဲ့ရြာတြင္မွာသာ ဆက္လက္လုပ္ကိုင္မည္ဆိုရင္ Community Network ခ်ိတ္ဆက္မႈသည္လည္း မိမိ၏ရြာအတြင္းေလာက္သာခ်ိတ္ဆက္ႏိုင္မယ္။တစ္ရြာမေျပာင္း သူေကာင္းမျဖစ္ ဆိုသည့္ဆိုရိုးအတိုင္း မိမိအတြက္လည္းဒီထက္ေကာင္း မြန္လာေအာင္ ကိုယ္တိုင္ရွာေဖြမွရမွာျဖစ္ေၾကာင္းေတြးမိတယ္။ ဒါေၾကာင့္ မိမိ၏ရြာတစ္ရြာတြင္သာ စာသင္ၾကားေနမည့္အစားတစ္ျခားေဒသရွိ ကေလးမ်ားအတြက္လည္း ငါလုပ္ရမယ္ ဆိုျပီး ရွမ္းစာေပႏွင့္ယဥ္ေက်းမႈအသင္း(ေတာင္ႀကီး) ႏွင့္ခ်ိတ္ဆက္ျပီးေႏြရာသီမိခင္ဘာသာျပဆရာ အျဖစ္နယ္လွည့္ျပီးသြားေရာက္သင္ၾကားေပးခဲ့ရာမွေအာက္တိုဘာလတြင္ယခုလက္ရွိCREDမွာ ဒုဥကၠဌတာ၀န္ထမ္းေဆာင္ေနတဲ့ ဆရာဦးစိုင္းေအာင္သန္းမွ အဖြဲ႕မွာတာ၀န္ထမ္းေဆာင္ရန္အတြက္ ၀န္ထမ္းလိုအပ္္ေနေၾကာင္း၊ထိုအလုပ္သည္မိမိနွင့္လည္းသင့္ေတာ္ေၾကာင္းသတင္းေပးကမ္းလွမ္းလာတဲ့အတြက္ မိမိ၏လူမ်ိဳးအတြက္ ဒီထက္ပိုေကာင္းမြန္ေအာင္လုပ္ေပးမယ္ကေလးမ်ားအတြက္သာမက မိိမိအတြက္ လည္းတက္လမ္းတစ္ခုျဖစ္သလိုမိမိ၏လူမ်ိဳးအတြက္လည္းေကာင္းက်ိဳးအတြက္မ်ားလည္းေဆာင္ရြက္ရတဲ့အတြက္ ယခုလိုMTTအလုပ္ကို ၂၀၁၇ေအာက္တိုဘာလကတည္းကစတင္လုပ္ျဖစ္သြားတာပါ။

ေမး- MTTရွိျခင္းျဖင့္ေဒသအတြက္ဘာေတြအက်ိဳးေက်းဇူးရရွိပါသလဲ

ေျဖ- MTTရွိျခင္းျဖင့္ ေဒသတြင္းရွိ ျဖစ္ပ်က္ေနတဲ့အေျခအေနမ်ားကို သိလာရတယ္။ ကေလးသူငယ္မ်ားရဲ့ပညာေရးအေျခအေနေသာ္လည္းေကာင္း၊ေက်းရြာသူေက်းရြာသားမ်ား၏လုပ္ကိုင္စားေသာက္္ေနထိုင္မႈမ်ားႏွင့္ေက်ာင္းေကာ္မတီမ်ား၏ပညာေရးတြင္မည္သို႔မည္ပုံတစ္ဘက္တစ္လမ္းကေနပါ၀င္ေနၾကတာကိုလည္းသိရွိရတယ္။ထိုထက္မကကေလးသူငယ္မ်ားအတြက္သင္ၾကားသင္ယူမႈလြယ္ကူေစရန္ဆရာ၊မမ်ားမွမည္သို႔ေသာနည္းလမ္းမ်ား၊မည္သည့္ဗဟုုသုတမ်ား၊မည္သို႔ေသာစြမ္းေဆာင္နိုင္မႈမ်ားႏွင့္လက္တြဲေခၚေဆာင္ၾကတာကိုလည္းေလ့လာေတြ႔ရွိနိုင္ျခင္းအားျဖင့္ေနာက္ေနာင္မ်ားတြင္ဒီထက္မကတိုးတက္ေကာင္းမြန္လာေစရန္အတြက္မည္သည့္သင္တန္းမ်ား၊မည္သည့္သင္ၾကားမႈနည္းလမ္းမ်ား၊ ပညာေရးႏွင့္ပတ္သက္ေသာမည္သည့္သင္တန္းအမ်ိဳးအစားမ်ား ထပ္မံထည့္သြင္းပို႔ခ်ရမွာကိုလည္း ေတြ႕ရွိႏိုင္တာေပါ့ေလ။အရင္ကဆိုရင္ မိဘအမ်ားစုဟာ မိမိတို႔ကေလးမ်ားရဲ့ေရွ႕ေရးအတြက္ပညာေရးဆိုတာ ဘယ္ေလာက္အထိအေရးပါမွန္းမသိရာကေန အခုလိုMTTမ်ားထားရွိျခင္းအတြက္ ကြင္းဆင္းေလ့လာရာအခ်ိန္ေတြမွာ မိဘမ်ားနဲ ့ေတြ႔ဆုံၿပီး အသိပညာမ်ားေပးမွဳ၊ေဆြးေႏြးမႈမ်ားျပဳလုပ္ျခင္းျဖင့္ မိဘမ်ားမွယခင္ကထက္ပိုမိုသိရွိလာျပီး ပညာေရးပိုင္းတြင္ အားေပးလာၾကတယ္။ ရပ္ရြာအတြင္းမွာ ေလလြင့္ေနမည့္အစား ေက်ာင္းျပင္ပဘက္ကို မေရာက္ၾကရေတာ့ပဲပညာေရးမ်ားကို ေကာင္းမြန္စြာေလ့လာသင္ၾကားခြင့္ရရွိလာတာေပါ့ေနာ္။ အဲဒါေၾကာင့္MTTမ်ားရွိျခင္းသည္ ေဒသရွိရပ္ရြာမ်ားအတြက္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ကေလးငယ္မ်ားအတြက္ေသာ္လည္ေကာင္း မ်ားစြာေသာအေထာက္အကူေပးႏိုင္တဲ့ျပီး ေဒသအတြက္အက်ိဳးမ်ားစြာရရွိႏိုင္တယ္။

ေမး- MTTမ်ားရဲ့စိန္ေခၚမႈေတြက ဘာေတြလဲ

ေျဖ- နယ္လွည့္ခရီးသြားခ်ိန္ၾကဳံရတဲ့လမ္းခရီးအခက္အခဲမ်ားလညး္ၾကဳံေတြ႔ရတာေပါ့။ရာသီဥတုအေျခအေနအေပၚမွသာမူတည္ပါတယ္။တစ္ခါတစ္ေလ ႏိုင္ငံေရးအေျခအေနမတည္ျငိမ္ျဖစ္တဲ့အခ်ိန္နဲ ့ တုိက္္ဆိုင္ေနပါကလမ္းခရီးတြင္မိုးခ်ဳပ္ရျခင္း၊စစ္ေၾကာင္းမ်ားနွင့္ရင္ဆိုင္ရျခင္း၊ေမးျမန္းခံရျခင္း၊စစ္ေဆးျခင္းမ်ား ျပဳလုပ္ခံရတယ္။ တစ္ခ်ိဳ႔ေနရာမ်ားဆိုရင္ရလာတဲ့ေဒတာမ်ားကိုဖ်က္ဆီးခံလိုက္ရတာမ်ားလည္းၾကဳံခဲ့ဖူးတယ္။ ဘယ္ေလာက္ပဲပင္စိန္ေခၚမႈမ်ားနဲ ့ၾကဳံေတြ ့ေပမယ့္လည္း ငါ့လူမ်ိဳး အတြက္ငါလုပ္ရဦးမယ္။ ငါလက္ေလ်ာ့လိုက္ရင္ ဒီကေလး၊ဒီေဒသအတြက္ဘယ္သူကလာေရာက္ကူညီေပးမလဲ ဆိုတဲ့စိတ္တစ္ခုတည္းသာ ေရွ့သို႔ဆက္လွမ္းခ်ီတယ္။ စစ္ေဆးမႈမ်ားနဲ ့ၾကဳံေတြ ့ ရင္လည္းကိုယ့္ရဲ့လက္ရွိလုပ္ေနတဲ့ပညာေရးအေၾကာင္းမ်ားကိုရွင္းျပေပးသလို ပါလာတဲ့စာရြက္စာတမ္းမ်ားထုတ္ျပတယ္၊ ဘယ္ကိုသြားျပီး ဘာသြားလုပ္မလဲ စသည္ျဖင့္ေပါ့ဗ်ာ။ ေျဖရွင္းရင္ဆိုင္္ေက်ာ္ျဖတ္ရတာေပါ့။ တစ္ခ်ိဳ႔လမ္းခရီးမ်ားက်ေတာ့ ေတာင္ၿပိဳတာရယ္၊ လမ္းေၾကာင္းပိတ္တာရယ္နဲ ့ပဲ မၾကာသင့္ပဲၾကာသြားတဲ့ခရီးလည္းၾကံဳခဲ့ဖူးတယ္။တစ္ခါတစ္ေလ မိုးေတြက သဲၾကီးမဲၾကီးရြာသြန္းတဲ့အခ်ိန္မ်ိဳးေတြမွာေတာ့ ေရၾကီးျပီးတစ္ဖက္ကမ္းကိုကူးမရေတာ့ပဲ အနီးအနားအနားရြာမွေသာင္တင္ေစာင့္ဆိုင္းရတဲ့အခါမ်ိဳးလည္းရွိတာေပါ့ေလ။ ေဒသတြင္းမွာေနထိုင္ၾကတဲ့ တစ္ျခားလူမ်ိဳးမ်ားႏွင့္ေတြ႔ဆံုခ်ိန္မွာ ဘာသာစကားအခက္အခဲမ်ားနဲ ့ၾကဳံရတတ္တယ္။မိဘမ်ားနဲ ့ေတြ႔ဆုံတဲ့အခ်ိန္မွာလည္း အေတြ႔အၾကဳံမရွိေသးရင္ေတာ့ စကားေျပာရာမွာအထစ္အေငါ့ျဖစ္သြားတာကိုလည္းၾကဳံခဲ့ရပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ ေႏြရာသီသင္တန္းမ်ားျပဳလုပ္ခ်ိန္မွာလည္း ကိုယ္သင္မယ့္သင္ခန္းစာမ်ားကို မေက်ညက္တာလား၊ အေတြ႔အၾကဳံမရင့္က်က္ေသးတာလား၊ ေမ့သြားတာေၾကာင့္ပဲလား။  သင္တန္းသားမ်ားေမးလာတဲ့ခ်ိန္မွာ ခ်က္ခ်င္းမေျဖဆိုႏိုင္တဲ့အခ်ိန္မ်ားလည္းၾကဳံရပါတယ္။ တစ္ခါတစ္ေလ သင္ၾကားမႈေဘာင္မွထြက္သြားျပီးသင္ရမယ့္သင္ခန္းစာနဲ ့မကိုက္ညီေတာ့တဲ့အေျခအေနမ်ိဳးလည္းၾကဳံရတယ္။ ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ေလ၊ ကိုယ့္အရည္အခ်င္းကိုေတာ့ အျမဲျမွင့္တင္ရမွာပဲေပါ့ေလေနာ္။

ေမး- MTTတစ္ေယာက္ရဲ့မရွိမျဖစ္လိုအပ္တဲ့အရည္အခ်င္းေတြက ဘာေတြလဲ

ဆက္ဆံေရးေကာင္းးမြန္ေျပျပစ္သူတစ္ေယာက္ျဖစ္ရပါမယ္။ ခရီးထြက္ႏိုင္္ေသာသူျဖစ္သလို အေျပာအဆိုေျပျပစ္ရမယ္။သင္ၾကားသင္ယူမႈမ်ားျပဳလုပ္ႏိုင္သူျဖစ္သလို အျပဳအမူေကာင္းမ်ားရွိသူျဖစ္ရပါမယ္။ရိုးသားၾကိဳးစားျပီး စာရိတၱေကာင္းမြန္သူျဖစ္ရပါမယ္။

ေမး- ဆရာ့ရဲ့ ပီတိအျဖစ္ရဆုံးအခ်ိန္ကဘယ္အခ်ိန္မ်ားမွာလဲ

ေျဖ- ကုိယ္သြားရမယ့္ရြာကို လမ္းခရီးေခ်ာေခ်ာေမာေမာအဆင္ေျပေျပနဲ ့ေရာက္သြားတဲ့အခ်ိန္ေပါ့။ လိုအပ္တဲ့အခ်က္အလက္မ်ားကိုုစုံစုံလင္လင္ရတဲ့အခ်ိန္ေလးေတြရယ္၊ ကေလးမ်ားနဲ ့ ေတြ႔ဆုံတဲ့အခ်ိန္နဲ ့ သူတို႔ကိုစာသင္ေပးရတဲ့အခ်ိန္မွာေရာေပါ့ေနာ္။ေက်ာင္းသားမိဘမ်ားကဖက္လွဲတကင္းၾကိဳဆိုျပီးတရင္းတႏွီးစကားစျမည္ေျပာၾကတဲ့အခါတိုင္းပီတိျဖစ္မိတယ္။ သက္ဆိုင္ရာေဒသအဖြဲ ့အစည္းေတြက မျငီးမျငဴပဲ ေစတနာအရင္းခံျပီးတစ္ရြာ၀င္တစ္ရြာထြက္လိုက္ပို ့ေပးတဲ့အခါတိုင္းလည္း ပီတိျဖစ္မိတာေပါ့ေလေနာ္။

ေမး- ကြင္းဆင္းတဲ့အခ်ိန္တြင္းမွာေပါ့ေနာ္ ဆရာ့ရဲ့အားလပ္ခ်ိန္ေတြမွာဘာေတြလုပ္ျဖစ္ေသးလဲ

ေျဖ- ကိုယ္လုပ္ရမယ့္လုပ္ငန္းအျပင္ ေက်ာင္းပိတ္ရက္မ်ားနဲ ့တုိက္ဆိုင္ေနတယ္ဆိုရင္ေတာ့ ေက်ာင္းသားမိဘေတြနဲ ့ ေတာင္ယာထဲလိုက္ျပီးကူညီေပးတယ္။ တစ္ခါတစ္ေလေက်ာင္းသန္႔ရွင္းေရးကိုလည္းကူလုပ္ေပးတယ္။ ေက်ာင္းေကာ္မတီမ်ားနဲ ့ ေတြ႔ဆုံျပီး သူတို ့့ တစ္ေတြၾကဳံေတြ႔ရတဲ့ရပ္ရြာအေျခအေနမ်ားနဲ ့ ပတ္သက္ျပီးကိုယ္သိသမွ်အျပန္အလွန္Sharingလုပ္ျဖစ္တယ္။

ေမး- နယ္လွည့္ေက်ာင္းဆရာလုပ္ငန္းဒီ့ထက္တိုးတက္ေအာင္ျမင္ေအာင္ ဘာေတြလုပ္ဖို ့စိတ္ကူးရွိပါသလဲ

ေျဖ- နယ္လွည့္လုပ္ငန္းဒီ့ထက္မကတိုးတက္ေအာင္ျမင္လာေအာင္ သင္တန္းမ်ားစြာထပ္တက္ခ်င္တယ္။ ဒီထက္လည္းၾကိဳးစားမယ္။ ရသမွ်အခြင့္အေရးကိုလည္းအက်ိဳးရွိရွိအသုံးခ်သြားမွာပါ။ ထိုနည္းတူစြာပဲ MTTမ်ားပိုမိုတိုးတက္ေကာင္းမြန္လာေစရန္အတြက္ သူတို ့နဲ ့ ကိုက္ညီမယ့္သင္တန္းမ်ားကိုလည္းစီစဥ္ေပးရန္လုိအပ္ပါတယ္။ လက္ေတြ႔လုပ္ငန္းမ်ားလညး္ၾကိမ္ေပါင္းမ်ားစြာျပဳလုပ္ေပးရန္လည္းလိုအပ္ပါတယ္။ သို႔မွသာ ျပသာနာမ်ားနဲ ့အခက္အခဲမ်ားၾကဳံလာပါက ေတြေ၀မႈမရွိပဲ ခ်က္ခ်င္းလက္ငင္းေျဖရွင္းနိုင္မွာပါ။

Sai Lao Main is a young active Mobile Teacher Trainer (MTT). He grew up in southern Shan state, Taunggyi Township, East Mine Thaw, Payar Ngarhsu village.

In this interview, he shares his experiences travelling to remote villages, meeting with people from various backgrounds, and what keeps him going despite the many challenges being a MTT.

Prior to becoming a Mobile Teacher Trainer (MTT), what were you doing in your village?

I was a farmer and involved in a youth organization as a Vice Chairperson. I was also teaching in the Shan literacy training during summer vacation for 8 years, and I was traditional dance teacher.

How did you become a MTT?

As a mother tongue teacher, I want to help children how to read and write in their own language not only in my village, but also in other communities. These children spend most of their time in the farm and have limited access to education. By teaching in different communities, I can assist more children in their education. There is a proverb saying that, ‘You will not become a peerage if you are not moving to another place’.

I was always on the lookout for opportunities that will allow me to move from one place to the other and support in mother tongue education. One summer, in a literacy training at Shan organized by the Shan Literacy and Culture Committee, I met Sai Aung Than, who is the Vice Chairperson of the Center for Rural Education and Development (CRED). CRED is an organization that works in many communities in Shan to promote ethnic education.  I shared with him my passion in mother tongue education and he told me that they’re looking for MTTs to join their team. In that conversation, I got to know more about CRED, what a MTT does, and he said that I have the qualifications to become a MTT. And the rest is history. I’ve been a MTT since October 2017.

Can you share what the MTTs do in the community?

MTTs go to the community to look at the different factors affecting the children’s education and provide the necessary support. For example, MTTs look at how the teachers deliver their lessons and if there is a need to further enhance their skills, the MTTs organize capacity building activities for the teachers. These activities aim to upgrade the teachers’ knowledge and skills in different teaching methodologies so that they can teach more effectively.

Aside from that, MTTs get a glimpse of the livelihood of the community and that gives them an idea how education is being prioritized by the school committee and the community. This information allows the MTTs to better plan for the support that they will provide in the community with regard to children’s education.

Most of the parents especially in remote communities don’t value the importance of education for their children. That’s why MTTs also meet with the parents and discuss with them the importance of education. So the work of MTTs is not only for providing training to teachers, it also involves frequent discussion with parents – and persuading them – to prioritize their children’s education. Lastly, MTTs also check what kind of learning materials are needed by the schools they visit so that they can inform their organizations. Their organizations then facilitate the purchase of those schools materials and send them to the community.

What are the challenges do you usually experience when visiting communities?

During the rainy season it can be difficult to travel especially in remote and mountainous areas. Roads can become unpassable because of flooding, landslides, or too muddy for vehicles. It can also be hard to cross rivers because of the high water level. In addition, travelling from one place to the other means passing by areas that are politically unstable or where fighting occur. When things become unstable, sometimes we get stuck in one village and wait until it is safe to travel to another area.  At check points, I need to present myself to the authorities in a calm manner, explain my work and the details of my travel, and I have to make sure that the data I collected from the community will not arouse suspicion.

I think these are already part of the MTTs work. No matter how challenging, I’m still eager to continue my work because I want to help many children and communities. Whenever I feel like giving up, I always tell myself that I’m not doing this for myself, but to my people – to the children who deserve to have access to quality education – and that keeps me going.

What it is like when you’re already in community?

When you go there for the first time, talking to the parents can be difficult. I have to build trust by introducing myself, my role as a MTT, and the importance of community participation in supporting children’s education. Communicating with them can also be difficult sometimes especially for other ethnic groups or tribes that live in a community. When I was still new as a MTT, the community members would ask questions that I couldn’t answer right away because I wasn’t still that experienced in dealing with issues that other villages and communities are facing. So one community is really different from the other. I also learn from them and that allows me to improve how I do my work as a MTT.

What do you think are the essential qualifications to become a MTT?

The person must be comfortable travelling from one place to the other and in remote areas. It’s important that s/he knows how to communicate well with different people coming from different ethnic background and must be conscious or sensitive about local issues. The work can be tiring because of the many travels and challenges, the person must have the passion for ethnic education, a positive attitude, and strives to improve her/himself to better support the teachers, children, parents, and the community.

What makes you feel accomplished?

I feel accomplished whenever parents warmly welcomes me during our meetings and I’m able to answer most, if not all, of their questions. That means I’ve built that collaborative and trusting relationship with them. And when I’ve completed my tasks in one community before moving to another – like school profiling, training teachers, or teachings students –,  I feel not only accomplished but also motivated to continue my work as a MTT.

Do you even have time to relax when you’re travelling?

Yes, of course. I find farming relaxing so when I have free time, I join the parents when they go to the farm and assist them in farming. Sometimes I also participate when the children, teachers, and parents clean the school compound. I find these activities relaxing and at the same time, they allow me to build good relationship with the community members and establish trust.

How do you motivate yourself and what else do you think you need to improve on?

I attend relevant training to refresh my knowledge and improve my skills. I always make sure I have time for participate when there are training opportunities. These allow me to become more effective when I’m doing my work in the community. As a MTT, having the confidence to talk to not only the community members but also to leaders is important. By talking to leaders or decision makers, MTTs have the opportunity to discuss issues with them relating to education and recommendations.

(ႏိုက္ဂ်ီးရီးယား႒ာေနတိုင္းရင္းသားဘာသာစကားအေၾကာင္းေလ့လာစာတမ္းျပဳခ်က္- အန္တိုနီ အယိုဒီလီ အိုလာအိုယီ)

A Case Study of Nigerian Linguistic Situation

Anthony Ayodele Olaoye -Department of Linguistics, University of Abuja

 

အက်ဥ္းေကာက္ႏွဳတ္ခ်က္

႒ာေနတိုင္းရင္းသားဘာသာစကားမ်ားသည္ လူသားမ်ိဳးႏြယ္စုတိုင္းအတြက္ မရွိမျဖစ္သည့္အရာတစ္ခုျဖစ္သလို ဆက္လက္ထိန္းသိမ္းရမည့္ ယဥ္ေက်းမွဳအေမြအႏွစ္တစ္ခုျဖစ္သည္။ လူမ်ိဳးတစ္မ်ိဳး၏ဖြံ ့ျဖိဳးတိုးတက္ေရးသည္ ႏိုင္ငံအတြင္းတြင္ေနထိုင္သည့္ႏိုင္ငံသားတစ္ဦးခ်င္းစီ၌ျဖစ္တည္လာသည္။ ႏိုင္ငံသားတစ္ဦးခ်င္းစီမွတစ္ဆင့္ ပညာေရး၊ လူမွဳေရး၊ ႏိုင္ငံေရး၊ စီပြားေရးႏွင့္ ယဥ္ေက်းမွဳမ်ားကို အစိုးရေအဂ်င္စီမ်ားအား လုပ္ထံုးလုပ္နည္းေပၚလစီမ်ားျပ႒ာန္းရာတြင္အမ်ိဳးမ်ိဳးကြဲျပားျခားနားသည့္႒ာေနတိုင္းရင္းသားဘာသာစကားမ်ားမွတစ္ဆင့္ အျပန္အလွန္အက်ိဳးျပဳေပးႏိုင္သည္။ ဤအဆိုတင္သြင္းခ်က္အေပၚအေျခခံကာ စာတမ္းျပဳစုသူအေနျဖင့္ ႏိုက္ဂ်ီးရီးယားႏိုင္ငံတြင္ လက္ရွိသံုးႏွဳန္းေျပာဆိုေနၾကသည့္႒ာေနတိုင္းရင္းသားဘာသာစကားမ်ားသည္ ဒီမိုကေရစီအေရး၊  နည္းပညာပိုင္းႏွင့္ ကမၻာလံုးဆိုင္ရာဘာသာစကားမ်ားအတြက္ အဓိကက်သည့္အခန္းက႑တြင္ပါဝင္ေနပါသည္။ သို ့လင့္ကစား မိခင္ဘာသားစကားအားလက္ေတြ ့အသံုးျ႔ပဳေျပာဆိုရာ၌ စိန္ေခၚမွဳမ်ားစြာရွိေနပါသည္။ အဓိကျပသာနာမွာ သတ္ပံုသတ္ညႊန္းမလံုေလာက္ျခင္းႏွင့္ လူနည္းစုဘာသာစကားအမ်ိဳးအမည္ေပါင္းမ်ားစြာရွိျခင္း၊ ထို႒ာေနတိုင္းရင္းသားဘာသာစကားအားသံုးစြဲေျပာဆိုမွဳနည္းပါးလာျခင္းႏွင့္ဖ်က္ဆီးခံလိုက္ရျခင္း၊ ႒ာေနတိုင္းရင္းသားဘာသာစကားမ်ားေပ်ာက္ကြယ္လုနီးပါးအေျခအေနမ်ားရင္ဆိုင္ေနရျခင္းတို ့ေၾကာင့္ျဖစ္သည္။

 

မိတ္ဆက္

မိခင္ဘာသာစကားသည္ လူ ့ယဥ္ေက်းမွဳတစ္ခုမွတ္ေက်ာက္တင္ရာတြင္ လူသားမ်ားျဖစ္တည္လာမွဳကိုသိရွိႏိုင္ရန္ မရွိမျဖစ္လိုအပ္သလို ဝိုင္းဝန္းထိမ္းသိမ္းၾကရန္အတြက္လည္းအေရးၾကီးပါသည္။

ဘာသာစကားတစ္ခုသည္ လူသားမ်ား၏ႏွဳတ္ဖ်ားႏွင့္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ အကၡရာသေကၤတမ်ားႏွင့္ေသာ္လည္းေကာင္း တစ္ဦးမွတစ္ဦးသို ့ ဆက္သြယ္ေျပာဆိုရာအတြက္ အသံုးျပဳၾကသည္။ ဘာသာစကားတစ္ခုသည္ ယဥ္တစ္စီးသဖြယ္လူမ်ိဳးတစ္မ်ိဳး၏ယဥ္ေက်းမွဳအားေပါင္းကူးပို့ေဆာင္ေပးသည္။ ဒါသည္လည္း လူမွဳပတ္ဝန္းက်င္အတြက္ မရွိမျဖစ္အေရးၾကီးဆံုးအရာျဖစ္ကာ ထိုလူမ်ိဳးတစ္မ်ိဳး၏ဝိေသသလကၡဏာျဖစ္သည့္ ယဥ္ေက်းမွဳ၊ လုပ္ငန္းေဆာင္တာမ်ားႏွင့္ စြန္ ့စားတီထြင္မွဳမ်ားအတြက္ တန္ဖိုးထားထိန္းသိမ္းရန္ျဖစ္လာေတာ့သည္။ ဘာသာစကားသည္ အျခားသတၱႏွင့္မတူပဲတတ္သိလိမၼာမွဳအား ဘာသာစကားေျပာဆိုသံုးစြဲျခင္းျဖင့္အကဲျဖတ္ႏိုင္သည္။ လူသားယဥ္ေက်းမွဳတစ္ခု၏အထိေရာက္ဆံုးယႏၱယားသည္ ထိုလူမ်ိဳး၏မိခင္ဘာသာစကားျဖစ္သည္။ ႒ာေနတိုင္းရင္းသားဘာသားစကားမ်ားသည္ ကြ်ႏု္ပ္တို ့လူသားမ်ားအတြက္ ယဥ္ေက်းမွဳႏွင့္ကိုယ္ပိုင္ဝိေသသလကၡဏာ၏အဖိုးမျဖတ္ႏိုင္သည့္လူ ့ယဥ္ေက်းမွဳတန္ဖိုးျဖစ္သကဲ့သို ့ လူသားမ်ား၏သမိုင္းအညႊန္းကိန္းႏွင့္ထိုလူသားမ်ားမည္သူမည္ဝါျဖစ္ေၾကာင္းအညႊန္းကိန္းမ်ားကိုအဓိကေဖၚျပေပးသည္။

 

၂. အမ်ိဳးသားဖြံ ့ျဖိဳးတိုးတက္ေရး

အမ်ိဳးသားဖြံ ့ျဖိဳးတိုးတက္ေရးအား ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာရာတြင္ ထိုလူမ်ိဳးမ်ားမွမည္ကဲ့သို ့ဘဝအဓိပၸါယ္ရွိစြာေနထိုင္သြားႏိုင္ရန္အတြက္ အဓိကအရင္းအျမစ္တစ္ခုျဖစ္သည္။ ဖြံ ့ျဖိဳးတိုးတက္ေရးအားတိုင္းတာရာတြင္ ပညာေရး၊ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ သိပၸံႏွင့္နည္းပညာမ်ားတိုးတက္ျဖစ္ထြန္းမွဳႏွင့္တိုင္းတာၾကသည္။ ပညာေရး၏လုပ္ငန္းအဆင့္ဆင့္မွာေတာ့ မိခင္ဘာသာစကားသံုးစြဲေျပာဆိုျခင္းျဖင့္ မည္သည့္လုပ္ငန္းအစီအစဥ္မ်ား၊ မည္သည့္ညႊန္ၾကားခ်က္မ်ားႏွင့္ မည္ကဲ့သို ့အကဲျဖတ္မည္ စသည္ျဖင့္မ႑ိဳင္ထားၾကသည္။ လူတစ္ဦးခ်င္းစီ၏တိုးတက္မွဳသည္ ထိုလူ၏ျပင္းျပေသာဆႏၵျဖင့္ ႏိုင္ငံ့အဆင့္သို ့ဖြံ ့ျဖိဳးတိုးတက္မွဳျဖစ္လာသည္။ ႏိုင္ငံသားတစ္ဦးခ်င္းစီမွတစ္ဆင့္ ပညာေရး၊ လူမွဳေရး၊ ႏိုင္ငံေရး၊ စီပြားေရးႏွင့္ ယဥ္ေက်းမွဳမ်ားကို အစိုးရေအဂ်င္စီမ်ားအား လုပ္ထံုးလုပ္နည္းေပၚလစီမ်ားျပ႒ာန္းရာတြင္အမ်ိဳးမ်ိဳးကြဲျပားျခားနားသည့္႒ာေနတိုင္းရင္းသားဘာသာစကားမ်ားမွတစ္ဆင့္ အျပန္အလွန္အက်ိဳးျပဳေပးႏိုင္သည္။ ယူနက္စကို၏အလုပ္အမွဳေဆာင္ဘုတ္အဖြဲ ့ေဟင္း(၁၉၉၈) မိစ္ အဇီဇာ ဘယ္နာနီ အဆိုအရ ႏိုင္ငံဖြံ ့ျဖိဳးတိုးတက္ေရးသည္ လူမွဳႏိုင္ငံေရးေနထိုင္မွဳပံုစံမွအစျပဳ၍တျဖည္းျဖည္း တိုးတက္ေျပာင္းလဲလာခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။

 

ႏိုက္ဂ်ီးရီးယားႏိုင္ငံမွ လက္ရွိ႒ာေနတိုင္းရင္းသားမ်ား၏ဘာသာစကား

အခုအခါမွာေတာ့ ႏိုက္ဂ်ီးရီးယားႏိုင္ငံမွ တန္ဖိုးထားမွဳ၊ စံႏွဳန္းသတ္မွတ္မွဳႏွင့္ အဓိကအခန္းက႑မ်ားမွာပါဝင္ပတ္သက္သည့္ လက္ရွိ႒ာေနတိုင္းရင္းသားမ်ား၏ဘာသာစကားေလ့လာပါမည္။ ႏိုက္ဂ်ီးရီးယားႏိုင္ငံဟာျဖင့္ ႒ာေနတိုင္းရင္းသားဘာသာစကားေပါင္း ၄၀ဝခန္ ့ျဖင့္ ဘာသာစကားစံုသံုးစြဲျခင္းႏွင့္ ယဥ္ေက်းမွဳေပါင္းစံုျဖင့္ဖြဲ ့စည္းထားသည့္ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံျဖစ္ပါသည္။ ႏိုက္ဂ်ီးရီးယားႏိုင္ငံ၏ဖြံ ့ျဖိဳးတိုးတက္မွဳအတြက္ ထိုဘာသာစကားမ်ားသည္ အမ်ိဳးမ်ိဳးကြဲျပားျခားနားသကဲ့သို ့ အဆင့္အတန္းမညီမွ်မွဳမ်ားလည္းရွိပါသည္။ စာေပအကၶရာဘာသာစကားအမ်ားစုမွာ တီထြင္အသံုးျပဳျခင္းမရွိသလို အခ်ိဳ ့စာေပအကၶရာမ်ားသည္ အသစ္မြန္းမံျပင္ဆင္ထားျခင္းမရွိေပ။ ထို ့ေၾကာင့္ ႏိုက္ဂ်ီးရီးယား႒ာေနတိုင္းရင္းသားအမ်ားစုမွာ စာတတ္ေျမာက္မွဳမရွိၾကပါ။ ႏိုက္ဂ်ီးရီးယား၏ဘာသာစကားအမ်ိဳးအစားေပါင္းမ်ားအားေအာက္တြင္ေဖၚျပပါမည္။

 

၁။ ႒ာေနတိုင္းရင္းသားဘာသာစကားမဟုတ္သည့္ ႏိုင္ငံျခား ဘာသာစကား ၃မ်ိဳး

အဂၤလိပ္ဘာသာ၊ ျပင္သစ္ဘာသာႏွင့္ အာေရဗစ္ဘာသာ

ဤဘာသာစကား ၃မ်ိဳးအားႏိုက္ဂ်ီးရီးယားႏိုင္ငံအတြင္းႏွင့္ႏိုင္ငံတကာႏွင့္ဆက္သြယ္ေျပာဆိုရာတြင္အဓိကသံုးစြဲသည္။ ယင္းဘာသာစကား ၃မ်ိဳးအား ကမၻာ့ဘာသာစကားဟုသတ္မွတ္ထားကာ အဂၤလိပ္ဘာသာႏွင့္ျပင္သစ္ဘာသာစကားႏွစ္မ်ိဳးမွာမူ ကိုလိုနီဘာသာစကားမ်ားဟုသတ္မွတ္ၾကသည္။

 

၂။  အမ်ားဆံုးအသံုးျပဳသည့္ဘာသာစကားၾကီး ၄မ်ိဳး

Hausa, Igbo, Yoruba ႏွင့္ Pidginဘာသာစကား ၄မ်ိဳးသည္ ႏိုက္ဂ်ီးရီးယားတြင္အမ်ားဆံုးအသံုးျပဳသည့္ဘာသာစကားမ်ားျဖစ္သည္။ ထိုအထဲမွာမွ ဘာသာစကား ၃မ်ိဳးျဖစ္သည့္ Hausa, Igboႏွင့္Yoruba ဘာသာစကားမ်ားကို ေဒသတြင္းတြင္ အမ်ားဆံုးေျပာဆိုသံုးစြဲၾကသည္။

၃။ ေနာက္ထပ္ဘာသာစကားၾကီး ၉မ်ိဳး

Edo, Effik, Ebira, Fulfulde, Idoma, Igala, Kanuri, Nupe ႏွင့္ Tiv  ဘာသာစကား ၉မ်ိဳးျဖစ္သည္။ ဤဘာစကား ၉မ်ိဳးကိုေတာ့ျဖင့္ ႏိုက္ဂ်ီးရီးယားႏိုင္ငံတြင္ ဆက္သြယ္ေရးကြန္ယက္အတြက္အမ်ားဆံုးအသံုးျပဳၾကသည္။

၄။ အလယ္အလတ္ဘာသာစကား ၂၀မ်ိဳး

ဤဘာသာစကား ၂၀မ်ိဳးအား လူနည္းစုဘာသာစကားဟုလည္းေခၚသည္။

၅။ ဘာသာစကားေနာက္ထပ္ ၃၅၀မ်ိဳး

ဤေနာက္ဆံုးဘာသာစကား အမ်ိဳးေပါင္း ၃၅၀ကို လူနည္းစုဘာသာစကားဟုလည္းေခၚၾကသည္။

ႏိုက္ဂ်ီးရီးယား၏ဘာသားစကားမ်ားသံုးစြဲမွဳေဖၚျပျပီးသည့္ေနာက္ ယခုတစ္ခါ  အမ်ိဳးသားဖြံ ့ျဖိဳးတိုးတက္ေရးညႊန္းကိန္းအားေထာက္ျပရာတြင္ ႒ာေနတိုင္းရင္းသားဘာသာစကား(မိခင္ဘာသာစကား)၏အခန္းက႑ႏွင့္မည္ကဲ့သို ့ဆက္စပ္ေနသည္ကိုေဖၚျပပါမည္။

ႏိုက္ဂ်ီးရီးယားႏိုင္ငံအေနျဖင့္ မိခင္ဘာသာစကားသံုးပညာေရးသည္  ႏိုင္ငံသားအခ်င္းခ်င္းညီညြတ္မွဳရွိေအာင္ ၾကိဳးပမ္းရာတြင္ အလြန္တစ္ရာမွအေရးပါလွေၾကာင္းရွဳျမင္ထားသည္။ ႏိုက္ဂ်ီးရီးယားႏိုင္ငံ၏အမ်ိဳးသားပညာေရးေပၚလစီတြင္  မူလတန္းအဆင့္ေက်ာင္းသူ၊ ေက်ာင္းသားတိုင္းသည္ ၄င္းတို ့၏မိခင္ဘာသာစကားျဖင့္ စတင္သင္ၾကားေစပါသည္။ ႒ာေနတိုင္းသားဘာသာစကားသည္  လူ ့အသိုက္အဝန္းတစ္ခုအားစည္းရံုးရာတြင္ အဓိကအေရးပါသည့္တန္ဆာပလာျဖစ္သည္။ ႏိုင္ငံ့ဖြံ ့ျဖိဳးတိုးတက္မွဳအားျပဳလုပ္ရာတြင္ ထိုႏိုင္ငံအတြင္းတြင္မွီတင္းေနထိုင္ၾကသည့္လူမ်ိဳး၏ဘာသာစကားႏွင့္ယွဥ္တြဲပါလာသည့္ ေတြးေခၚမွဳ၊ စဥ္စားဆင္ျခင္မွဳႏွင့္လိုအပ္ခ်က္မ်ား ကိုခ်န္လွပ္ထား၍မရေပ။ ဘာသာစကားစံုပညာေရးသည္  စာမတတ္ေျမာက္မွဳႏွဳန္းကိုပါပယ္ဖ်က္ရန္အတြက္အေထာက္အကူျပဳသလို ႏိုင္ငံေရးအသိပညာႏွင့္ လူမွဳေရးေအးခ်မ္းတည္ျငိမ္မွဳကိုပါအေထာက္အကူျပဳသည္။ ႒ာေနတိုင္းရင္းသားဘာသာစကားသံုးစြဲေျပာဆိုျခင္းျဖင့္ အစိုးရ၏လုပ္ငန္းအစီအစဥ္မ်ားႏွင့္ ေပၚလစီခ်မွတ္ရာတြင္ ေအာက္ေျခအဆင့္ထိ ေရာက္ေပါက္ေျမာက္ေစပါသည္။ အမ်ိဳးသားစည္းလံုးညီညြတ္ေရးၾကိဳးပမ္းရာတြင္ ထိုလူမ်ိဳး၏ဘာသာစကား၊ ယဥ္ေက်းမွဳႏွင့္ စိတ္ပါဝင္စားမွဳအား မည္မွ်အျပန္အလွန္နားလည္ေလးစားမွဳရွိၾကသည့္အေပၚတြင္ မ်ားစြာမူတည္ေနပါသည္။ ဒါေၾကာင့္လည္းပဲ ႏိုက္ဂ်ီးရီးယားႏိုင္ငံအေနႏွင့္  အမ်ိဳးသားစည္းလံုးညီညြတ္အတြက္ ေရွ့ရွဳကာ ေက်ာင္းသူ၊ ေက်ာင္းသားတိုင္း  ဘာသာစကားၾကီး ၃ခုထဲမွဘာသာစကားတစ္ခုအားေရြးခ်ယ္သင္ၾကားေစရန္အျပင္ ၄င္းတို ့၏မိခင္ဘာသာစကားကိုပါသင္ၾကားရန္အတြက္ အားေပးပါသည္။ စည္းလံုးညီညြတ္မွဳဆိုသည္မွာ  ထိုလူမ်ိဳးတစ္မ်ိဳးအားတစ္လံုးတစ္ဝတည္းျဖစ္ေစသည့္ ၄င္းတို ့၏ဘာသာစကားမွတစ္ဆင့္ ညီညြတ္မွဳအင္အားအျဖစ္သို ့တြန္းပို ့ေပးပါသည္။

၄။ ႒ာေနတိုင္းရင္းသားဘာသာစကားႏွင့္ ကေလးသူငယ္မ်ားဖြံ ့ျဖိဳးေရး

႒ာေနတိုင္းရင္းသားဘာသာစကား သို ့မဟုတ္ မိခင္ဘာသာစကားသည္  ကေလးငယ္ မ်ားအား မိမိ၏လူမ်ိဳးႏွင့္ယဥ္ေက်းမွဳအေမြအႏွစ္အား ခ်စ္ျမတ္ႏိုးရန္ႏွင့္ ေလးစာတန္ဖိုးထားရန္အတြက္ အစကနဦးဆံုးသြန္သင္ဆံုးမေပးသည့္အရာျဖစ္သည္။ ႒ာေနတိုင္းရင္းသားဘာသာစကားမ်ားသည္ ကေလးသူငယ္မ်ားဖြံ ့ျဖိဳးေရးအတြက္ ေအာက္ေဖၚျပပါလုပ္ငန္းေဆာင္တာမ်ားအားေဆာင္ရြက္ေပးေစသည္။

အေရးပါသည့္လုပ္ငန္းမ်ား

ကေလးငယ္မွ ၄င္း၏မိခင္ဘာသာစကားသံုးစြဲေျပာဆိုျခင္းျဖင့္ လုပ္ငန္းေဆာင္တာကို ျပီးေျမာက္ေအာင္ျမင္ေစသည္။ ကေလးသူငယ္မ်ားမိခင္ဘာသာစကားသံုးစြဲျခင္းျဖင့္  ထိုကေလးသူငယ္မ်ားအား တန္ဖိုးရွိစြာလူလားေျမာက္ရန္အတြက္သြန္သင္လမ္းညႊန္ေပးသည္။

အျပန္အလွန္အက်ိဳးသက္ေရာက္မွဳလုပ္ငန္းမ်ား

မိခင္ဘာသာစကားသံုးစြဲေျပာဆိုျခင္းျဖင့္ ကေလးသူငယ္မ်ားသည္ ၄င္းတို ့၏မိဘမ်ား၊ ညီအစ္ကိုေမာင္ႏွမမ်ား၊ ပတ္ဝန္းက်င္မ်ား၊ လူအမ်ား၊ အတန္းေဖၚမ်ားႏွင့္ဆက္ဆံေျပာဆိုရာတြင္ အျပန္အလွန္အက်ိဳးသက္ေရာက္ရွိေစသည္။ မိခင္ဘာသာစကားသံုးစြဲေျပာဆိုျခင္းျဖင့္ ေဖ်ာင္းဖ်ေျပာဆိုရန္အတြက္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ေတာင္းဆိုမွဳျပဳလုပ္ရန္အတြက္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ဝန္ခ်ေတာင္းပန္မွဳျပဳလုပ္ရန္အတြက္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ညႊန္ၾကားမွဳျပဳလုပ္ရန္အတြက္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ သတိေပးျခင္း၊ ေနာက္ေျပာင္က်ီစယ္ျခင္း၊ ပ်က္ရယ္ျပဳျခင္းအျပင္ စကားနာထိုးျခင္းႏွင့္ ခ်ီးက်ဴးေထာပနာျပဳရန္အတြက္ေသာ္လည္းေကာင္း အသံုးျပဳၾကသည္။ ကေလးသူငယ္မ်ားအေနျဖင့္ ယင္းေဖၚျပပါလုပ္ေဆာင္မွဳမ်ားျဖင့္ ယင္းတို ့၏လိုရာပန္းတိုင္အားေပါက္ေရာက္ေအာင္ျမင္ေစပါသည္။ လူၾကီးမ်ားအေနျဖင့္လည္း ၄င္းတို ့၏မိခင္ဘာသာစကားျပဳမူေျပာဆိုဆက္ဆံျခင္းျဖင့္ အျပန္အလွန္အက်ိဳးျပဳကာ ဦးတည္ခ်က္ပန္းတိုင္ကိုေပါက္ေရာက္ေအာင္ျမင္ေစပါသည္။ ကေလးသူငယ္မ်ားမွာ ၄င္းတို ့၏မိခင္ဘာသာစကားေျပာသူႏွင့္အျပန္အလွန္ဆက္ဆံေျပာဆိုခ်ိန္တြင္ စကားေျပာျခင္းစည္းမ်ဥ္းစဥ္းကမ္း သို ့မဟုတ္ လူ ့အသိုင္းအဝန္းအတြင္း ေျပာဆိုသံုးစြဲသည့္ စကားလံုးအသံုးအႏွဳန္းကိုပါ သင္ယူရရွိပါသည္။ ကေလးသူငယ္မ်ားအေနျဖင့္ ၄င္းတို ့၏ေဒသသံုးတိုင္းရင္းသားဘာသာစကားမွတစ္ဆင့္ စဥ္းစားေတြးေခၚမွဳ၊ ဗဟုသုတႏွင့္တတ္သိနားလည္မွဳမ်ားႏွင့္အတူၾကီးျပင္းလူလားေျမာက္လာသည္။

ကေလးသူငယ္အေနျဖင့္ လူ ့အသိုင္းအဝန္းအားသင္ယူေလ့လာရာတြင္ တစ္ဦးႏွင့္တစ္ဦးအေတြးအေခၚမ်ား၊ ခယႏွိမ့္ခ်မွဳမ်ား၊ သည္းခံစိတ္ထားရွိမွဳမ်ားႏွင့္အျခားေသာပတ္ဝန္းက်င္တန္ဖိုးမ်ားအား အျပန္အလွန္ေလးစားတန္ဖိုးထားတတ္ရန္အတြက္ျဖစ္ပါသည္။ ထို ့အျပင္ ကေလးသူငယ္မ်ားအား အေကာင္းျမင္တတ္သည့္စိတ္ဓာတ္ပိုင္းဆိုင္ရာကိုလည္း ေတြးေခၚသက္ဝင္ေစကာ ၄င္းအား အမူအက်င့္ေကာင္းမ်ား၊ တာဝန္ယူတာဝန္ခံႏိုင္မွဳမ်ား၊ ႏွိဳင္းဆခ်င့္ခ်ိန္ႏိုင္မွဳမ်ားႏွင့္ စည္းကမ္းရွိသည့္ႏိုင္ငံသားတစ္ဦးအျဖစ္ မေကာင္းမွဳဒုစရိုက္ဟူသမွ်အားေရွာင္ရွားကာကြယ္ေပးေစပါသည္။

ယင္းေနာက္တြင္ ကေလးသူငယ္အေနျဖင့္ အမ်ိဳးသားတိုးတက္ဖြံ ့ျဖိဳးေရးအတြက္ ကိုယ္က်င့္တရားေကာင္းသည့္ႏိုင္ငံ့အတြက္စြမ္းေဆာင္သူေကာင္းတစ္ဦးျဖစ္လာမည္။

အုပ္ခ်ဳပ္မွဳယႏၱယား

႒ာေနတိုင္းရင္းသားဘာသာစကားမ်ားေျပာဆိုသံုးစြဲျခင္းျဖင့္  လူမ်ိဳးတစ္မ်ိဳး၏အားအမူအက်င့္အား ေအာက္ပါအတိုင္းထိန္းေက်ာင္းတည့္မတ္ႏိုင္ပါသည္။

တားျမစ္ခ်က္

ကေလးသူငယ္ ႏွင့္ အရြယ္ေရာက္သူအတြက္ပါမက်န္ တားျမစ္ခ်က္အားျပ႒ာန္းရာတြင္  “ကြ်ႏု္ပ္၏ေဘာလ္ပင္အားမယူရ ” “ကြ်ႏု္ပ္ကိုမစမေနာက္ရ” “မခိုးရ ” “အဲဒါကိုမလုပ္ရ” “ကြ်ႏု္ပ္ကိုမေမ့ပါႏွင့္”။

အရြယ္ေရာက္သူမ်ားအတြက္မွာမူ  ”ဤေနရာတြင္အေပါ့မသြားရ ”  ”မသမာမွဳျဖင့္စာေမးပြဲခိုးကူးျခင္းကိုေရွာင္ၾကဥ္ပါ ” ” ရာဇဝတ္မွဳမျပဳလုပ္ရ”  ”ဆိုးသြမ္းသူမ်ားႏွင့္ေပါင္းသင္းဆက္ဆံျခင္းမျပဳရ”

ကေလးသူငယ္သည္  ယင္းတို ့၏မိဘမ်ားအား  ”ကြ်န္ေတာ္ကို၊ ကြ်န္မကို မရိုက္ပါႏွင့္ ” ”ကြ်န္ေတာ္ကို၊ ကြ်န္မကို ကိုယ္ထိလက္ေရာက္မက်ဴးလြန္ပါႏွင့္ ”  ”ကြ်န္ေတာ္ကို၊ ကြ်န္မ၏လက္ဘက္ရည္ကိုမေသာက္ပါႏွင့္”

အထက္ပါစည္းကမ္းတားျမစ္ခ်က္အားလံုးသည္ လူသားမ်ား၏အမူအက်င့္မ်ားအား ျဖည္းျဖည္းျခင္းပံုသြင္းေပးေစပါသည္။  စည္းကမ္းဥပေဒျပ႒ာန္းရာတြင္ မိခင္ဘာသာစကားျဖင့္အသံုးျပဳၾကသည္။

သတိေပးမွဳ

အထူးသျဖင့္ လူတစ္ဦးတစ္ေယာက္မွ အမူအက်င့္မ်ားမျပဳျပင္လာပါက မိဘမ်ားသံုးေနက်စကားမ်ားျဖစ္သည့္  ဓေနာက္တစ္ခါထပ္လုပ္ရင္ မင္းကိုဒဏ္ေပးရလိမ့္မယ္ ဓ ဓေနာက္တစ္ခါထပ္လုပ္ရင္ မင္းရဲ့စက္ဘီးကိုသိမ္းမယ္ ဓ  ဓမင္းအက်င့္မျပင္ဘူးဆိုရင္ မင္းညီမနဲ ့အတူမလိုက္ခိုင္းဘူးဓ ဒါမွမဟုတ္ ေက်ာင္းအာဏာပိုင္မွေက်ာင္းသား၊ ေက်ာင္းသူမ်ားအား ဓမင္းသာဒီလိုဆက္ျပီးလိမ္ေနမယ္ဆိုရင္ ေထာင္ထဲထည့္မယ္ဓ

သေဘာမတူႏိုင္သည့္အမူအက်င့္

“အဲဒါေတာ္ေတာ္ဆိုးတယ္။”  “မဟုတ္ေသးဘူး။ ရပ္တန္းကရပ္လိုက္ပါ။ ”

စိတ္ခံစားမွဳႏွင့္သက္ဆိုင္သည့္ စာမ်ား

“မင္းအေမကိုမင္းအဲဒီအတိုင္းထားျပီးသတ္လိုက္ေတာ့မွာလား။”

“မင္းအေဖကိုေသြးတိုးတက္ေအာင္လုပ္ေနတာလား။ ရပ္တန္းကရပ္လိုက္ပါေတာ့။ မင္းအေဖရဲ့ေျခရာကိုနင္းေတာ့မွာလား။”

အမူအက်င့္အမ်ိဳးအစားေပၚမူတည္ျပီး စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းႏွင့္ဒဏ္ခတ္မွဳျဖင့္ျပဳလုပ္ျခင္း

“အဲဒါမွားတယ္။ ဒါကိုလံုးဝလက္ခံႏိုင္စရာအေၾကာင္းမရွိဘူး။”

အထက္ပါစည္းမ်ဥ္းျပ႒ာန္းခ်က္မ်ားသည္ ေက်ာင္းသူ၊ ေက်ာင္းသားကေလးမ်ားသာမက အရြယ္ေရာက္ျပီးသူမ်ားအတြက္ကိုပါ အမူအက်င့္မ်ားအား တာဝန္ယူတတ္မွဳတာဝန္ခံတတ္မွဳႏွင့္ ယဥ္ေက်းသိမ္ေမြ ့မွဳရွိလာေအာင္ျပဳလုပ္ႏိုင္သည္။

ကေလးသူငယ္မ်ားအားျပဳစုပ်ိဳးေထာင္ေပးသည့္ယႏၱယား

ကေလးသူငယ္မ်ားအားျပဳစုပ်ိဳးေထာင္းေပးရန္အတြက္ ႒ာေနတိုင္းရင္းသားဘာသာစကားသည္ အလြန္ထိေရာက္ေသာတန္ဆာပလာတစ္ခုျဖစ္သည္။

စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္း၊  စကားေျပာဆိုရာအတြက္စည္းမ်ဥ္း၊  ကိုယ္အမူအယာသံုးဘာသာစကား၊ ယဥ္ေက်းေဖၚေရြသည့္စကားမ်ားေျပာဆိုျခင္းအားျဖင့္ ကေလးသူငယ္မ်ားသည္ ၄င္းတို ့၏မိဘမ်ားေျပာဆိုသံုးႏွဳန္းမွဳမ်ားမွအစျပဳလာသည္။ ထို ့အျပင္ ႒ာေနတိုင္းရင္းသားသီခ်င္းမ်ား၊ ပံုျပင္မ်ား၊ စကားပံုမ်ား၊ ဆိုရိုးစကားမ်ား၊ စာေပမ်ား၊ ကေလးသူငယ္မ်ားအသက္အပိုင္းအျခားအလိုက္ စဥ္းစားဥာဏ္စာအုပ္မ်ား၊ အရြယ္ေရာက္ျပီးသူမ်ား၏စကားေျပာဆိုမွဳအတတ္၊ စိတ္ဓာတ္ျမွင့္တင္ေပးသည့္သင္ခန္းစာမ်ားမွလည္း ကေလးသူငယ္မ်ားအား စကားေျပာဆိုတတ္ျခင္းႏွင့္ အျပဳသေဘာေဆာင္သည့္ေဝဖန္ပိုင္းျခားႏိုင္မွဳအား အေထာက္အကူျဖစ္ေစသည့္ေပါင္းကူးမ်ားျဖစ္ပါသည္။ ကေလးသူငယ္မ်ား၏စူးစမ္းလိုစိတ္မ်ား၊ လုပ္ငန္းကြ်မ္းက်င္ပိုင္ႏိုင္မွဳမ်ား၊ စိတ္ေနစိတ္ထားေပ်ာ့ေျပာင္းမွဳ၊ အစပ်ိဳးလုပ္ေဆာင္မွဳမ်ား၊ လက္ေတြ ့လုပ္ငန္းကြ်မ္းက်င္မွဳမ်ားႏွင့္ စက္ပစၥည္းမ်ားဆိုင္ရာတတ္သိနားလည္မွဳမ်ားအား ျပဳစုပ်ိဳးေထာင္ရာတြင္  မိခင္ဘာသာစကားသံုးစြဲေျပာဆိုေစျခင္းျဖင့္ႏိုင္ငံအတြက္မ်ားစြာအက်ိဳးရွိကာ ကိုယ့္ကိုကိုယ္ယံုၾကည္မွဳရွိလာသည္သာမက ဘက္စံုဖြံ ့ျဖိဳးတိုးတက္ကာ ဖန္တီးႏိုင္စြမ္းရွိသည့္ႏိုင္ငံ့အားအင္းတစ္ခုျဖစ္လာေတာ့သည္။

(RISEမွ ဆီေလ်ာ္ေအာင္ဘာသာျပန္ထားသည္)

ကိုးကား- http://www.journals.aiac.org.au/index.php/IJALEL/article/view/847/779

 

In many ethnic areas, teachers struggle with limited resources and difficult access to teaching and learning materials. But these teachers and schools are essential to provide an education to kids in some of Myanmar’s most remote areas and vulnerable communities that have been or are still affected by conflict. The EU-funded “CASE+” (Conflict Areas Support for Education+) project is assisting Indigenous providers of education through the “Rural Indigenous Sustainable Education (RISE)” network, which supported in 2017 around 18,600 teachers and almost 280,000 students at 3,250 schools. However, as much as 580,000 children are estimated to be out of school in the RISE areas.

The EU is assisting many of these schools and teachers with teacher training programmes, as well as teaching and learning materials, and is also helping Indigenous providers of education to further expand education services to children that are not in school, while building their knowledge of national education reform initiatives so that they can benefit to Myanmar’s indigenous children.

This week, education experts and Indigenous providers of education are brainstorming to tailor our future assistance to the needs of Indigenous children and their teachers. For more kids back in school and better quality education for all.

Source- ADRA-Myanmar

တိုင္းရင္းသားေဒသမ်ားမွာ ဆရာ ဆရာမမ်ားသည္ နည္းပါးသည္႔ သင္ေထာက္ကူ ပစၥည္းမ်ားနွင္႔ ရုန္းကန္ၾကိဳးစားၾကရျပီး သင္ေထာက္ကူပစၥည္းမ်ားရရိွေရးအတြက္လည္း အခက္အခဲမ်ားၾကံဳေတြ႕ၾကရပါသည္။ ဆရာ ဆရာမမ်ားနွင္႔ ေက်ာင္းမ်ားသည္ ျမန္မာနိုင္ငံရိွ ပဋိပကၡမ်ားေၾကာင္႔ ခံစားေနၾကသည္႔ လူမႈပတ္၀န္းက်င္နွင္႔ ေ၀းလံေခါင္သီသည္႔ အရပ္ေဒသမ်ားတြင္ ပညာေရးက႑ အတြက္ မရိွမျဖစ္ အေရးပါလွပါသည္။

ဥေရာပသမဂၢမွ ကမကထျပဳသည္႔ “CASE+” (ပဋိပကၡျဖစ္ပြားေနသည္႔ေဒသမ်ားတြင္ ပညာေရးအတြက္ ပံ့ပိုးကူညီမႈ +) စီမံကိန္းတြင္ “ေက်းလက္ေဒသတြင္ တာရွည္တည္တံ့သည္႔ ပညာေရး (RISE)” ကြန္ရက္မွ ေန၍ ပညာေရးအတြက္ ကူညီမႈေပးေနသည္႔ စီမံခ်က္တစ္ခု ျဖစ္ျပီး ၂၀၁၇ ခုနွစ္တြင္ ေက်ာင္းေပါင္း ၃၂၅၀ ေက်ာင္းတြင္ ဆရာ ဆရာမေပါင္း ၁၈၆၀၀ ေယာာက္နွင္႔ ေက်ာင္းသား ေက်ာင္းသူေပါင္း ၂၈၀၀၀၀ ေယာက္တို႕ကို ပံ့ပိုးကူညီေပးခဲ႔ျပီး ျဖစ္ပါသည္။ RISE ေဒသမ်ားတြင္ ကေလးသူငယ္ေပါင္း ၅၈၀၀၀၀ ေယာက္တို႔သည္ ေက်ာင္းတက္ေရာက္နိုင္ျခင္းမရိွဟု ခန့္မွန္းရပါသည္။

ဥေရာပသမဂၢသည္ ဤေက်ာင္းမ်ားနွင္႔ ဆရာ ဆရာမမ်ားအတြက္ ဆရာျဖစ္ေလ့က်င္႔ေရး အစီအစဥ္မ်ားနွင္႔ သင္ေထာက္ကူပစၥည္းမ်ား ေပးအပ္ျခင္းျဖင္႔ ပ့ံပိုးကူညီေပးလ်က္ရိွျပီး အမ်ိဳးသားပညာေရး ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈ လုပ္ငန္းရပ္မ်ားနွင္႔ တိုင္းရင္းသားေဒသမ်ားမွ ကေလးငယ္မ်ားအတြက္ အက်ိဳးျဖစ္ထြန္းေစရန္ နွင္႔ ေက်ာင္းျပင္ပေရာက္ေနသည္႔ ကေလးသူငယ္မ်ားအတြက္လည္း ပညာေရး၀န္ေဆာင္မႈ လုပ္ငန္းရပ္မ်ားကို ထပ္မံ ေပးအပ္နိုုင္ရန္ ကူညီေပးလ်က္ရိွပါသည္။

ယခုရက္သတၱပတ္တြင္ ပညာေရးကၽြမ္းက်င္သူမ်ားနွင္႔ တိုင္းရင္းသားေဒသမ်ားတြင္ ပညာေရးက႑အတြင္ လုပ္ေဆာင္ေနသူမ်ားမွေန၍ တိုင္းရင္းသားကေလးငယ္မ်ားနွင္႔ ဆရာ ဆရာမအတြက္ လိုအပ္ခ်က္မ်ားကို ကၽြနု္ပ္တို႔၏ ေနာင္တြင္ ေပးအပ္သြားမည္႔ အကူအညီမ်ားနွင္႔ ျဖည့္ဆည္းေပးနိုင္ရန္ ေဆြးေႏြးခဲ႔ၾကပါသည္။ ကေလးသူငယ္မ်ား ေက်ာင္းျပန္လည္တက္ေရာက္နိုင္ေရးနွင္႔ လူတိုင္း အရည္အေသြးျပည္႔မီ၍ ပိုမိုေကာင္းမြန္သည္႔ ပညာေရး။

သတင္းရင္းျမစ္-ADRA ျမန္မာ

ျမန္မာႏိုင္ငံ႒ာေနတိုင္းသားမ်ားကြန္ယက္မွၾကီးမွဴးက်င္းပသည့္ ၅ၾကိမ္ေျမာက္ကမၻာ့႒ာေနတိုင္းရင္းသားမ်ားႏွီးေႏွာဖလွယ္ပြဲကို ဩဂုတ္လ ၇ေန ့မွ ၈ရက္ေန ့တြင္က်င္းပကာ ဩဂုတ္လ ၉ရက္ေန ့တြင္က်ေရာက္သည့္ ကမၻာ့႒ာေနတိုင္းရင္းသားမ်ားေန ့အား ျမန္မာႏိုင္ငံအတြက္ ၄ၾကိမ္ေျမာက္ကို ရန္ကုန္ျမိဳ ့၊ အလံုျမိဳ ့နယ္၊ ကရင္ျခံ ဖရန္ ့ခန္းမတြင္ က်င္းပခဲ့ပါသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံအနယ္နယ္အရပ္ရပ္မွ႒ာေနတိုင္းရင္းသားမ်ားျဖစ္သည့္ ကခ်င္၊ ကယား၊ ကယန္း၊ ကေယာ၊ ကရင္၊ ခ်င္း၊ မြန္၊ ရခိုင္၊ ရွမ္း၊ ကူကီး၊ နာဂ၊ လားဟူ၊ ဇိုမီး၊ ဓႏု၊ တအာန္းႏွင့္ေတာင္ရိုး တိုင္းရင္းသားကိုယ္စားလွယ္စုစုေပါင္း ၂၅၀ေက်ာ္တက္ေရာက္ခဲ့ပါသည္။
“ဒီႏွစ္ႏွီးေႏွာဖလွယ္ပြဲက လြန္ခဲ့တဲ့ႏွစ္မ်ားလိုက်င္းပေနက်ပံုစံအတိုင္းမဟုတ္ေတာ့ဘူး။ ဒီႏွစ္မွာေတာ့ ႒ာေနတိုင္းရင္းသားပညာရွင္မ်ားကိုဖိတ္ေခၚျပီး သူတို ့ရဲ့ေဒသမွာလက္ေတြ ့ျပဳလုပ္ေနၾကတဲ့လုပ္ငန္းအေၾကာင္းကို ဒီမွာေရာက္လာၾကတဲ့ ႒ာေနတိုင္းရင္းသားမ်ားကို မွ်ေဝျပီး ေရာက္လာၾကတဲ့ ကြန္ယက္အဖြဲ ့အေဟာင္းေကာ အဖြဲ ့ဝင္အသစ္ကိုပါ တျခားေဒသမွာဘာေတြလုပ္ေနၾကသလဲ၊ လက္ေတြ ့လုပ္ငန္းေတြကဘာေတြမ်ားလဲ။ ဒါကို နည္းလမ္းအသြယ္သြယ္အေျဖကိုရွာယူျပီး အခုလက္ရွိ႒ာေနတိုင္းရင္းသားေတြၾကံဳေတြ ့ေနရတဲ့စိန္ေခၚမွဳေတြကို ဘယ္လိုအေျဖရွာေျဖရွင္းၾကမလဲဆိုတဲ့ရည္ရြယ္ခ်က္နဲ ့ ပံုစံေလးေျပာင္းထားတာပါ။” ဟု ကြန္ယက္ခ်ိတ္ဆက္တာဝန္ခံ ေနာ္ဂ်ဲနက္ၾကီးကေျပာသည္။
ႏွစ္ရက္တာက်င္းပသည့္ ႒ာေနတိုင္းရင္းသားႏွီးေႏွာဖလွယ္ပြဲတြင္ က႑အသီးသီးမွ႒ေနတိုင္းရင္းသားပညာရွင္မ်ားမွ လြတ္လပ္ေသာၾကိဳတင္အသိေပးတိုင္ပင္မွဳႏွင့္ လူထုသေဘာထားရယူျခင္း၊ သဘာဝသယံဇာတထုတ္ယူသံုးစြဲမွဳႏွင့္ ႒ာေနတိုင္းရင္းသားမ်ား၏အခန္းက႑၊ ႒ာေနတိုင္းရင္းသားမ်ား၏ အသက္ေမြးဝမ္းေၾကာင္းျပဳမွဳပံုစံႏွင့္ စီးပြားေရးဖြံ ့ျဖိဳးမွဳဆိုင္ရာအခြင့္အလမ္းမ်ား၊ ေရရွည္တည္တံ့ခိုင္ျမဲေသာ သစ္ေတာစီမံအုပ္ခ်ဳပ္မွဳႏွင့္ ႒ာေနတိုင္းရင္းသားမ်ား၏စိန္ေခၚမွဳ၊ တိုင္းရင္းသားရိုးရာဓေလ့ျဖင့္ေျမယာအသံုးျပဳမွဳ၊ တိုင္းရင္းသူအမ်ိဳးသမီးမ်ား၏ဘဝလံုျခံဳမွဳႏွင့္ စြမ္းရည္ျမွင့္တင္ေရးႏွင့္ ႒ာေနတိုင္းရင္းသားမ်ား၏စာေပယဥ္ေက်းမွဳအခန္းက႑မ်ားအား လာေရာက္ရွင္းလင္းေျပာျပၾကပါသည္။
႒ာေနတိုင္းရင္းသားမ်ားႏွင့္မိခင္သံုးဘာသာစကားႏ်ွင့္ဘာသာစကားမ်ိဳးစံုသင္ၾကားမွဳ၏အားသာခ်က္ႏွင့္အေလ့အက်င့္ေကာင္းမ်ားအားမွ်ေ၀ရွင္းလင္းေပးရန္ဖိတ္ၾကားျခင္းခံရသူ ႒ာေနတိုင္းရင္းသားမ်ားေရရွည္တည္တံ့ပညာေရး RISEအဖြဲ ့အစည္းမွ အစီအစဥ္ညႊန္ၾကားေရးမွဴး အိအိျဖဴက”ကြ်န္မအေနနဲ ့အခုလို ၄ၾကိမ္ေျမာက္႒ာေနတိုင္းရင္းသားမ်ားေန ့နဲ ့ ၅ၾကိမ္ေျမာက္႒ာေနတိုင္းရင္းသားမ်ားႏွီးေႏွာဖလွယ္ပြဲမွာ ဖိတ္ၾကားျခင္းခံရတာကို အင္မတန္မွဝမ္းသာဂုဏ္ယူမိပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာေတာ့ ႒ာေနတိုင္းရင္းသားမ်ားေန ့ဆိုတာ လူေတြမသိေသးသေလာက္ပါပဲ။ ဒီလိုပြဲမ်ိဳးက်င္းပလာတဲ့အခါက်ေတာ့ ႒ာေနတိုင္းရင္းသားအခ်င္းအခ်င္းအၾကားအျပန္အလွန္နားလည္ေလးစားမွဳေတြရွိလာတယ္။ ဒီပြဲဟာျဖင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံအဖို ့ မတူကြဲျပားမွဳေတြ၊ စံုလင္ေပါမ်ားတဲ့ဘာသာစကားနဲ ့ယဥ္ေက်းမွဳေတြနဲ ့ျပည့္ႏွက္ေနတယ္ဆိုတာကို ျပယုဂ္တစ္ခုလိုသက္ေသျပလိုက္ပဲ။ ဒါကို ႏွစ္စဥ္ႏွစ္တိုင္းက်င္းပေပးသြားေစခ်င္ပါတယ္။”
၁၉၉၄ခုႏွစ္တြင္က်င္းပသည့္ကမၻာ့ကုလသမဂၢအေထြေထြညီလာခံတြင္ ႏွစ္စဥ္ဩဂုတ္လ ၉ရက္ေန ့အား အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ႒ာေနတိုင္းရင္းသားမ်ားေန ့အျဖစ္တရားဝင္ျပ႒ာန္းထားသည္။ ထို ့အျပင္ ၂၀ဝ၇ခုႏွစ္ စက္တင္ဘာ ၁၃ေန ့တြင္ ကမၻာ့ကုလသမဂၢ၏ အေထြေထြညီလာခံမွ ႒ာေနတိုင္းရင္းသားမ်ားအခြင့္အေရးေၾကျငာစာတမ္းအားအတည္ျပဳလက္ခံခဲ့သည္။
ျမန္မာႏိုင္ငံအတြင္း ပ႒မဦးဆံုးႏိုင္ငံတကာ႒ာေနတိုင္းရင္းသားမ်ားေန ့အား ၂၀၁၄ခုႏွစ္တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ႒ာေနတိုင္းရင္းသားမ်ားကြန္ယက္အဖြဲ ့မွ ကမက႒ျပဳကာ စတင္က်င္းပလာခဲ့သည္။ ပြဲစီစဥ္သူမ်ား၏အဆိုအရ ယခုလိုပြဲျပဳလုပ္ျခင္းအားျဖင့္ ေရွးပေဝသဏီကတည္းတြင္ေနထိုင္သည့္ အနယ္နယ္အရပ္ရပ္မွ ႒ာေနတိုင္းရင္းသားမ်ားအတြက္ ၄င္းတို ့၏ စိန္ေခၚမွဳမ်ားအားမွ်ေဝေဖၚျပေျပာဆိုရန္ဆံုရပ္တစ္ခုျဖစ္လာသည္ဟုသိရသည္။

The Myanmar Indigenous Peoples/Ethnic Nationality Network(MIP/IPEN Network) organized the 5th World’s Indigenous Peoples Forum last 7th to 8th August 2018 and was followed by an event to celebrate the 4^th World’s Indigenous Peoples Day in Myanmar on 9th August 2018 at the Franc Hall, Karen Compound, Alone township, Yangon.

More than 250 Indigenous representatives from Kachin, Kayah, Kayaw, Karen, Chin, Mon, Rakhine, Shan, Kuki, Naga, Lahu, Lisu, Zomi, Asho, Danu, Ta’ang, and TaungYo attended the activities.

Naw Janet Gyi, MIP/IPEN Network Coordinator said, “The forum was designed differently this time compared to the past events. This year, we requested different indigenous professors to come and share their experiences specifically working with M IP/IPEN. So that the existing members and new members of the network  can learn what happened in other areas, facilitate discussion of significant issues, and find various ways to solve the challenges currently faced by Indigenous Peoples in Myanmar.”

In the two days forum, the resource persons shared the concept of Free Prior Informed Consent(FPIC), the role of Indigenous Peoplesinusing and taking care of natural resources, indigenous livelihood and its economic development opportunities, sustaining forests and the challenge for indigenous traditionally land use, securing life and capacity building for indigenous women, and indigenous culture and literacy.

During the forum, the Rural Indigenous Sustainable Education (RISE) Network shared the advantages of Multilingual Education.

Ei Ei Phyu, RISE Program Manager said, “I am so honored to participate in the 4^th World Indigenous Peoples Day and 5^th Indigenous Peoples Forum. There is little or no awareness around Indigenous Day in Myanmar. By holding this forum and celebration, it gives an opportunity for the interactions among the Indigenous Groups in Myanmar. This events is symbolic of Myanmar’s context with diverse and rich languages, cultures, and traditions and it should be continued to be celebrated annually.”

In 1994, the United Nations (UN) General Assembly declared that the International Day of the World’s Indigenous Peoples shall be observed on 9 August every year. Also, the United Nations Declaration of the Rights of Indigenous Peoples (UNDRIP) was adopted by the UN General Assembly on Thursday, 13 September 2007.

The very first celebration of the World’s Indigenous Peoples Day in Myanmar was in 2014 organized by the Myanmar Indigenous Peoples/Ethnic Nationalities Network (MIPEEN). The event brought together indigenous peoples inhabiting across Myanmar to raise their voices and concerns.